Italija-Slovenija: prekogranični voz i autobusi

Ovih sedmica traje predstavljanje rezultata dvaju Interreg prekograničnih projekata koji su se bavili održivom mobilnošću i javnim prijevozom između Italije i Slovenije

Lijepo o tome govori Paolo Rumiz u jednoj od svojih posljednjih knjiga, “Come cavalli che dormono in piedi“ [Poput konja koji spavaju stojeći], objavljenoj 2019. godine i posvećenoj više od stotini tisuća Trentinaca i Julijaca koji su se u Prvom svjetskom ratu borili na strani Austro-Ugarske Monarhije. Rumiz je prešao jedan dio njihovog puta ka frontu koristeći voz. Krenuvši iz Trsta ka istoku bio je međutim primoran preći prvi dio puta autobusom, utrošivši mnogo više vremena nego onomad vojnici.

Uostalom, nije ni moglo biti drugačije. “Tokom sedam godina, prije nego što je nedavno uvedena jedna linija zahvaljujući Interreg projektima FORTIS e CROSSMOBY, postojećom željezničkom prugom nije prošao nijedan voz koji ide preko granice”, objašnjava Klemen Gostič, funkcioner Agencije za regionalni razvoj sa sjedištem u Ljubljani. “Kada je riječ o morskom prijevozu, također ne postoje prekogranične veze, osim ljeti; veze s aerodromima su malobrojne i najzad, što se tiče autobusa, veze postoje – doduše uglavnom u južnom dijelu prekogranične regije – iako se situacija pogoršala tokom pandemije”.

Klemen Gostič je među onima koji su posljednjih godina radili na poboljšanju javnog prijevoza duž prekogranične trase Udine-Trst-Ljubljana, te na postavljanju temelja buduće održive mobilnosti u ovom pograničnom području.

Nedavno je učestvovao, zajedno sa brojnim kolegama, u “Evropskoj sedmici regija i gradova”, tokom koje je predstavio rezultate dvaju pomenutih Interreg projekata koji se ovih sedmica približavaju kraju.

“Fortis i Crossmoby su razvili, počev od 2018. godine, nove forme prekogranične mobilnosti u korist građana i turista. Razvijen je plodan institucionalni dijalog u dva smjera: unapređenje lokalnog javnog prijevoza u prekograničnoj perspektivi i razmjena dobrih praksi kroz definiranje zajedničkih procedura u području javne mobilnosti”, obašnjava Graziano Pizzimenti, načelnik Odjela za infrastrukture i teritorij autonomne regije Furlanija-Julijska krajina.

Jedan od ciljeva projekta Crossmoby je razvoj održive mobilnost u prekograničnom području, počev od željezničkih veza. U septembru 2018. ponovo je uvedena željeznička veza između Italije i Slovenije na liniji Udine-Trst-Ljubljana. “Vozom koji raspolaže s 300 mjesta za sjedenje i prostorom za prijevoz bicikala – objašnjava Heidi Olenik iz Centra za regionalni razvoj u Kopru – tokom prve godine preveženo je 24.672 putnika, potom je izbila pandemija i pojavili su se, naravno, novi problemi”.

Urađena je i analiza razloga koji navode putnike da se opredijele za voz. Mnogi putuju vozom tokom vikenda, iz turističkih razloga, ali koriste ga i đaci i radnici.

“Zahvaljujući projektu Crossmoby imali smo priliku eksperimentirati i s intermodalnim prijevozom – dodaje Heidi Olenik – te smo tokom ljetnog perioda uveli brodsku liniju od Ankarana do Pirana, koja je izazvala veliko interesovanje. Potom Bicikl-bus koji je vozio od Kopra do Krasa i Plaža-bus, od regije Brkini do Kopra, koji je povezivao stanice morskog prijevoza”.

Također su uvedene autobuske linije koje povezuju Cividale del Friuli sa mjestima Tolmino, Most na Soči, Tarvisio i Kranjska Gora, spajajući tako dvije željezničke mreže i dvije države, uz mogućnost prijevoza bicikala.

“Za realizaciju ovih projekata ključno je bilo aktivirati, od samog početka, sve glavne zainteresirane subjekte, takozvane stakeholdere, koji su, zahvaljujući posebnim radnim sastancima, dali poticaj institucionalnom dijalogu koji se potom odvijao u okviru Zajedničkog odbora Furlanija Julijska krajina - Slovenija”, ističe Andrea Ballarin, savjetnik za područje mobilnosti regije Furlanija Julijska krajina.

Među aktuelnim inicijativama, Klemen Gostič navodi jedan radni sastanak posvećen prekograničnom javnom prijevozu, studiju izvodljivost koja analizira mogućnosti i prepreke za razvoj javnog morskog prijevoza u regiji, ideju o uvođenju zajedničke prekogranične karte koja bi važila u pograničnom području i, najzad, analizu studije slučaja o postojećim normativnim razlikama u oblasti prijevoza teškim teretnim vozilima.

Na ovu temu se, tokom “Evropske sedmice regija i gradova”, oglasio Dirk Peters iz Glavne uprave za regionalnu i urbanu politiku Evropske komisije, koji je istakao da su čak i zajednički prekogranični odbori primorani pridržavati se nacionalnih zakonodavstava koja često nisu međusobno usklađena. “Stoga smo u ime Evropske komisije predstavili jedan zakonodavni prijedlog za uvođenje mehanizama za prevazilaženje tih razlika, ali taj prijedlog je i dalje blokiran na nivou Savjeta Evropske unije”.

Koji bi mogao biti glavni problem u bliskoj budućnosti? “Od ključnog je značaja – ističe Klemen Gostič – obezbijediti kontinuitet ovih pilot projekata, u suprotnom prijeti opasnost da dođe do potpune blokade razvoja ovog područja”.