Crta u pijesku

Crnogorski čelnici nadaju se da će ovogodišnja turistička sezona proteći pod motom „slab početak - dobar završetak“. Ali, malo je naznaka da će se to zaista desiti

Ljetnja sezona je skraćena, ne samo u Crnoj Gori, već i na cijelom Mediteranu. Međutim, intenzivan špic, popraviće slab početak sezone, kažu crnogorski zvaničnici. Zahvaljujući porastu broja gostiju tokom špica sezone, ministar turizma Predrag Nenezić smatra da će se i u 2010. ostvariti planirani prihodi. “Spektakularni rezultati će izostati, ali nema mjesta tvrdnjama dijela javnosti da je sezona propala. Sve će se to vrlo jednostavno demantovati u oktobru, kada budemo sabirali rezultate”, ističe on.

Situacija na terenu nije, međutim, previše optimistička, iako gužvi ima na plažama i na šetalištima primorskih gradova, a najviše u saobraćaju.

No, hotelijeri, ugostitelji i privatni stanodavci nisu zadovoljni odvijanjem turističke sezone. Jer, ona se praktično svela na dvije sedmice u julu i dvadesetak dana avgusta, što je suviše malo da bi se zaradilo. Promet je, kako tvrde, značajno manji nego lane: u prosjeku za petinu.

Nadalje, turistička preduzeća i stanovništvo na Crnogorskom primorju su veoma opterećeni kreditima, koji se moraju vraćati i to, jer drugih prihoda ima malo i nedovoljno, uglavnom od dobiti u sezoni. Veoma visoka stavka su porezi i komunalije, tako da dobit od sezone u Crnoj Gori već 20 godina traje gotovo koliko crta u pijesku. Do prvog talasa!

Ova sezona je pokazala da Crna Gora sve manje interesantna gostima iz zapadne Evrope, koji su do 1990. godine bili sinonim za turistu u toj zemlji. „Broj Njemaca, tih šampiona svijeta u putovanju, je sada na nivou statističke greške“, kaže rezignirano dugogodišnji predstavnik Turističkog saveza Jugoslavije u Frankfurtu Vukašin Ćulafić. On ističe da su njemački gosti praktično otjerani lošom propagandom i građevinskim radovima u sred sezone, kao i visokim cijenama za kvalitet usluga koje se pružaju.

Isti je stav profesora turističke ekonomije Rade Ratkovića koji naglašava da Crne Gore nema na glavnim zapadnoevropskim tržištima. „Njemci, na primjer, učestvuju u ukupnom prometu manje nego turisti iz Albanije, znatno manje nego Kosovari, tako da je naša ponuda orijentisana na tzv. regionalna tržišta sa kratkom sezonom, sa niskom platežnom moći i na tržišta na kojima se ne može graditi moderna turistička industrija", tvrdi on.

Iako je liberalizovan vizni režim, gostiju iz regiona je u Crnoj Gori sada nešto više nego lane. Kosovari u većem broju ovih ljetnjih dana posjećuju svoju omiljenu destinaciju Ulcinj, dok je gostiju iz Bosne i Hercegovine takođe više. Izuzetak čine turisti iz Srbije, koji su do prošle godine činili gotovo polovinu stranih gostiju u Crnoj Gori, a koji ove godine rado putuju u Grčku, Bugarsku, Tursku ili u Hrvatsku.

Ključni razlog veće posjete gostiju sa Kosova i BiH, kao i onih iz zemalja Istočne Evrope, je niska cijena privatnog smještaja. U svim mjestima na Crnogorskom primorju možete komotno spavati za osam eura, a u Ulcinju čak i za pet! Cijene prehrane takođe su primjerene regionalnim gostima. Na primjer, hamburger se može pojesti po cijeni od 1,5 do dva eura, a kuvana jela od tri do pet eura.

Naravno, postoje i ekskluzivni restorani gdje ručak za četiri osobe ne može biti jeftiniji od sto eura.

Analitičar Branka Plamenac smatra da je siva ekonomija gorući problem u crnogorskom turizmu. „Oko 90 odsto prihoda u toj najvažnijoj privrednoj grani zemlje odlazi u privatne džepove vlasnika nelegalnih firmi, neregistrovanih smještajnih kapaciteta i privremenih objekata sa bogatom lepezom usluga: od smještaja preko hrane i zabave do prevoza i izleta“, pojašnjava ona.

Pošto se sve i svašta prodaje na trotoarima, šetalištima i putevima, turistički radnici u šali kažu da je u Crnoj Gori sada najrazvijeniji „trotoarski turizam“.

„Najveće maskote“ pored glavnih saobraćajnica su i dalje dileri, koji zaustavljaju turiste i nude im smještaj. To je rezultanta građevinskog buma kojoj je bila izložena Crna Gora u proteklih pet godina, tačnije procesa apartmanizacije crnogorske obale. Procjenjuje se da u toj zemlji ima oko 120 hiljada kuća, vikendica i stanova za odmor u kojima borave njihovi vlasnici, njihovi prijatelji, pa čak i gosti, a da za to ne plaćaju čak ni boravišnu taksu!?

„Mnogo je aviona koji ovog ljeta lete iz Rusije za Crnu Goru, a u njima nema ni deset odsto turista. Sve ostalo su vlasnici stanova na našem primorju, ili oni kojima su oni dali ključeve od tih nekretnina. Nad tim prometom, Crna Gora nema nikakvu kontrolu“, kaže direktor Hotelsko-turističkog preduzeća „Kvin of Montenegro“ Dragan Ivančević i ocjenjuje to najvećim limitirajućim faktorom razvoja crnogorskog turizma.

Ranih 90-tih „glavna recepcija“ metropole crnogorskog turizma, Budve, bila je na autobuskoj stanici u Beogradu, gdje su se ključevi za stanove i kuće tamošnjih državljana koji su imali nekretnine na Crnogorskom primorju predavali iz ruke u ruku. Sada je recepcija metropole crnogorskog turizma preseljena - u Moskvu.

Ovogodišnju sezonu obilježio je ponovo skandal sa Svetim Stefanom. Naime, taj zaštitni znak crnogorske turističke industrije, koji je 2007. godine zakupila singapurska kompanija „Aman rizorts“ je već četiri godine zatvoren. 13. jula je organizovana spektakularna proslava, 50-išnjica otvaranja tog jedinstvenog grada-hotela, na kojoj je učestvovao legendarni italijanski tenor Andrea Bočeli.

„Ali, svjetla i raskoš trajali su samo jednu noć. Tada je otvoreno samo par apartmana, a ovih dana, u sred sezone, se intenzivno radi i gradi“, saopštili su mještani tog naselja, okupljeni u nevladinoj organizaciji „Za ljepši Sveti Stefan“.

Oni su zatražili do opštine Budva i državnih organa da zaustave radove koji drastično narušavaju ambijent i najavljuju da će, ukoliko se to ne desi, blokirati investitore.

Zvaničnici u Podgorici nadaju se da će svi radovi na obnovi i rekonstrukciji Svetog Stefana biti gotovi do 1. septembra.