Stari Bar © Lukas_Vejrik/Shutterstock
Mediteran je tamo gdje rastu maslina, pšenica i nar. Stoga, kako kazuje Fabio Fiori u svojim jadranskim skitanjima, crnogorski grad Bar, okružen stablima divljeg nara, grli i stapa se s dušom velikog mora
Mediteran je more, ali i širi prostor koji se, prema nekima, poklapa s perimetrom rasprostranjenosti masline. Područje koje se mijenja kroz vrijeme, ovisno o klimi i čovjeku, jer biljci su potrebni odgovarajući prirodni i uzgojni uslovi. Mediteran i maslina, Mediteran je maslina. Sveta biljka za stare Grke, vezana za boginju Atinu; biljka kojoj se treba klanjati i uzgajati je.
Nar u Baru, Crna Gora – foto Fabio Fiori
Biljka mediteranske trijade, koja se upotpunjuje s vinovom lozom i pšenicom. No ne treba zaboraviti ni ostale biljke, među kojima počasno mjesto zauzima nar, čijim plodovima se hrani Persefona, Demetrina kći i Hadova žena. “Kada je Persefona okusila nar sazreo u mračnim vrtovima, smrt se preobrazila” jer djevojka je u carstvo mrtvih donijela “nevidljivu krv koja je i dalje pulsirala u njezinim bijelim rukama, krv onih koji, i u palati smrti, ostaju u potpunosti živi”, piše legendarni italijanski bard Roberto Kalaso.
Crna Gora za mene je prva, voljena, istočnojadranska zemlja Persefone zato što ovdje nar raste samoniklo, kraseći čak i rubove ulica, ruševine, neobrađeno tlo, onaj treći pejzaž koji je danas riznica bioraznolikosti i divljine. Stoga biram sjenu nara, izraslog uz srednjovekovne zidine, da zapišem svoje utiske o Starom Baru.
Valorizovano arheološko područje, djelimično obnovljeno i preuređeno osamdesetih godina prošlog vijeka uz pomoć svih naroda Jugoslavije, čitamo na ulazu u park koji, bar za mene, postaje i park bratstva. Ovdje drevno kamenje priča o miru i ratu jer ima i peći i kula, o hrišćanima i muslimanima jer je katedrala sv. Đorđa iz XII vijeka pretvorena u džamiju 1964, o kapijama i zidinama, o mještanima i nomadima.
Potonji su u srednjem vijeku ovdje imali svoj konak, kasnije preuređen u mesdžid, točnije islamsku bogomolju bez minareta. Ovdje otkrivam riječ putnik, koja mi zvuči kao čudesni sinkretizam riječi put i nike (pobjeda na grčkom). S vrha bedema gornje tvrđave, Tatarovice, vide se novi grad, luka i more.
Islamski Bar, uokviren parovima minareta. Pravoslavni Bar, oslikan u kupolama zvonika. Crnogorski Bar nad kojim se vijori crvena zastava sa zlatnim okvirom, dvoglavim orlom i lavom u hodu.
Bar je Antibari u svojoj istorijskoj lučkoj dvojnosti s naspramnim Barijem. Bar je Antivari u svojoj željezničkoj dimenziji XX vijeka. Željezničku prugu 1908. godine projektovala je i izgradila istoimena kompanija koju su osnovali italijanski preduzetnici, a koja je gradila deonicu Beograd-Antivari. Upravo na staroj, otrcanoj, ali fascinantnoj željezničkoj stanici završava se moja kratka antivarijska flânerie.
Danas ima svega desetak polazaka i isto toliko dolazaka; veze s Podgoricom, Bijelim Poljem i Beogradom. Duga putovanja, te pretpostavljam fascinantna. Ekspres 432 polazi u 19:00 i stiže u Beograd u 6:08. O ovim putovanjima ni Google ne daje informacije, 500 kilometara za jedanaest sati. Sjedam u kafić i, pijući čašu svežeg vina od nara, proučavam staru kartu željezniče pruge pronađenu na internetu.
Sanjam novo putovanje, od obala Jadrana do onih beogradskog vodenog raskršća, gdje sijeku se Dunav i Sava, kroz svete planine vladike Njegoša, episkopa i pjesnika, crnogorskog Dantea. Poneću sa sobom nar, jedući pokoje zrno, od stanice do stanice, izgovarajući naglas apokrifnu molitvu: “Onda se Persefona sjetila sjemenki nara, onog slatkog i kiselkastog ukusa, koji joj je još uvijek, poput dalekog sjećanja, prožimao pljuvačku”.
