Visoki Dečani
Južnu srpsku pravoslavnu eparhiju protresaju neuobičajeno ‘munjevite’ i odlučne akcije Srpske pravoslavne crkve u razrešavanju višegodišnje afere, u kojoj su najbliži saradnici doskorašnjeg Vladike raško prizrenskog Artemija godinama negativno uticali na samog Vladiku i poslove eparhije, i po optužbama proneverili velike sume novca sakupljanog od vernika, donatora i države
U vedroj noći podno Prokletija, u drevnom manastiru Visoki Dečani, uz plamen sveća, harmonično pojanje monaha, praporce kandila i miomirisnu izmaglicu tamjana, Vladika Teodosije je sa svojim bratstvom služio ponoćnu uskršnju liturgiju. U manastirskom dvorištu čuo se žubor vode sa obližnje česme, a iz manastirske kuhinje dopirali su mirisi kuvanih jela. Posle dugog posta i zime, najavljivali su bogatu jutarnju mrsnu trpezu. Iza hladnih, glatkih i debelih kamenih zidova manastira, desetine vernika, medju kojima i medjunarodni vojnici su u petočasovnom bdenju sa monasima, delili ushićenje najvećeg hrišćanskog praznika.
Običan vernik je teško mogao naslutiti da iza ovog mira i praznične idile, može biti bilo čega drugog do spokojstva monaškog života.
Južnu srpsku pravoslavnu eparhiju, medjutim, protresaju neuobičajeno ‘munjevite’ i odlučne akcije Srpske pravoslavne crkve u razrešavanju višegodišnje afere, u kojoj su najbliži saradnici doskorašnjeg Vladike raško prizrenskog Artemija godinama negativno uticali na samog Vladiku i poslove eparhije, I po optužbama proneverili velike sume novca sakupljanog od vernika, donatora i države.
Afera je u javnosti kulminirala pred sam početak sedmonedeljnog Velikog posta, smenom Vladike Artemija, i postavljanjem penzionisanog Vladike zahumsko-hercegovačkog Atanasija za privremenog administratora Eparhije, te čitavom serijom - za javnost - senzacionalističkih dogadjaja: prikazivanje tuče monaha pred manastirskim vratima u Gračanici, beg u Grčku najbližeg saradnika Vladike Artemija i ključnog čoveka u Eparhiji, sekretara Simeona Vilovskog, a potom i njegovo hapšenje, po interpolovoj poternici srpske policije, a na osnovu prijave Srpske pravoslavne crkve, kao i hapšenje vlasnika privatne gradjevinske firme, bliske eparhiji, “Rade Neimar”, Predraga Subotičkog u Beogradu.
Ove vesti su u široj javnosti odjeknule kao grom iz vedra neba. Srpska pravoslavna crkva je veoma uticajna u srpskom društvu, pre svega na Kosovu i Metohiji. Mnogi Srbi se u poslednje dve decenije naglo okreću veri posle nekadašnjeg višedecenijskog društvenog satanizovanja crkve u komunizmu. Za novopečene revnosne i nacionalno sentimentalne vernike, koji su u odsustvu kritičke svesti skloni ideolopoklonstvu, ove vesti daju povod za različita tumačenja. Na Kosovu i Metohiji, Srbi su i dodatno privrženiji crkvi, zato što je ona simbol stradanja Srba, ali je bila i jedina srpska institucija koja je 1999. ostala uz kosovske Srbe.
Uhapšeni Vilovski i Subotički terete se za velike pronevere novca i ostale nezakonite i nečasne poslove.
Srpski mediji su gotovo senzacionalistički danima objavljivali spisak ilegalnih poslova i pronevera ljudi iz Vladikinog okruženja. Moglo se čitati o pranju novca, kupovini skupog nameštaja, i luksuznih limuzina, plaćanju visokih kirija poslovnih prostorija u Beogradu, isplaćivanju visokih honorara i plata, te telefonskih računa u najmanju ruku sumnjivim saradnicima Vladike, plaćanju ogromnih suma novca za usluge lobiranja i prevoda govora pojedinim skupim lobističkim kućama u Americi, kupovini stana u Grčkoj, uplaćivanju staža za Vilovskog, nameštanju tendera i monopolu pomenute gradjevinske kompanije, i to sve novcem vernika i donatora za pomoć narodu i crkvi na Kosovu i Metohiji, ali i investicijama vlade. U poslednjim optužbama, srpski ministar policije izjavio je da je Simeon Vilovski za 1000 dinara (nešto više od 10 eura) prodao vozilo Audi A4, vlasništvo manastira Banjske na severu Kosova, u kom je Vilovski živeo , iako je vozilo kupljeno kratko vreme pre prodaje za 2.475.000 dinara (oko 25 000 eura). Registrovao je vozilo na ime kupca, i u dogovoru sa kupcem potom zadržao vozilo. U istoj vesti se optužuje za prisvajanje 9000 eura na ime trogodišnje kirije, nakon što je nezakonito izdao poslovni prostor jednom kosovskom Albancu iz Prizrena, a što je vlasništvo crkvene opštine.
Za izvore bliske crkvenim krugovima, ove vesti ipak nisu bile iznenadjenje, s obzirom da je crkva sprovela sopstvenu istragu pre nekoliko godina i utvrdila tadašnje nezakonitosti, te više puta molila Vladiku Artemija da preuzme kontrolu nad eparhijom i sprovede crkveno sudski postupak protiv svog sekretara. Po priznanju čelnih ljudi u Srpskoj pravoslavnoj crkvi, vladika Artemije se svaki put oglušivao o ove pozive, pa čak i o samu istragu, bezgranično verujući Simeonu i braneći se nezavisnošću vladike u vodjenju svoje eparhije. Istovremeno, iz dela javnosti bliskoj struji Artemijevaca, čuju se tumačenja da je Sinod ilegalna organizacija Crkve i ‘komunistička’ tvorevina . Otkada je Simeon postao Artemijev najbliži saradnik, došlo je i do ozbiljnih kanonskih, ali i interesnih razmimoilaženja sa drugim manastirima na Kosovu, pre svega sa dečancima, prema kojima su Simeon i njegovi sledbenici, a naposletku i sam Vladika, gajili veliku netrpeljivost i u javnosti širili negativnu sliku o ovom manastiru, optužujući ključne ljude manastria, oca Savu i igumana Teodosija za veleizdaju i ekumenizam. Tako je u javnosti još u leto prošle godine dospeo incident iz manastira Dečani izmedju Simeona i bratstva manastira kada je pokušao da smeni i protera oca Savu i vladiku Teodosija.
Veruje se da Vladika nije bio umešan u proneveru novca i korupciju, ali ga crkva ipak optužuje za neposlušnost Sinodu, kao i prepuštanje poslova rukovodjenja Eparhijom drugim licima. Iako je privremeno smenjen sa dužnosti, do prvog zasedanja Sabora crkve, kada će se raspravljati o njegovoj odgovornosti, saopšteno je da je on i dalje Vladika. Vladika se konačno povinovao odlukama Sinoda. U krugovima bliskim crkvi se tumači da je njegov povratak na dužnost teoretski moguć, ali u praksi gotovo neizvodljiv.
Ono što mu se u crkvi najviše zamera, pored pronevere i bogaćenja njegovih saradnika, jeste mistifikacija i politizacija crkve, kroz preterano naglašavanje uloge monaštva i manastira, i stvaranje “sektaških grupica ultra-pravoslavnih vernika, prepoznatljivog načina oblačenja”, pre svega na severu Kosova , ‘trulež duhovnosti’ u Eparhiji iza fasade odbrane Kosova i pravoslavlja, udaljavanje od naroda hvalisanjem i gordošću grupica radikalnih vernika, ali i strah da se išlo i na raskol crkve. Nasuprot tome, iz Sinoda su poručili da će novi administrator sa svojim sveštenstvom depolitizovati crkvu i vratiti je svom pravom pozivu, a to je rad sa narodom, bogosluženje.
U očekivanju zasedanja Sabora, nastavlja se ‘ofanziva’ novog administratora, kroz svakodnevne posete vernicima i ustanovama, bogosluženja u svim manastirima i crkvama širom raškoprizrenske eparhije, okupljanje sveštenstva i naroda. U ovim bogosluženjima, okupljajući sveštenike i propovedajući, novi Administrator pažljivo šalje poruke o podsticanju ljudi da što masovnije učestvuju u liturgijskom životu i o približavanju crkve običnom svetu.
Vladika Atanasije je poznat po vrlo velikoj energiji, specifičnom temperamentu i jeziku. Odmah po dolasku preuzeo je i kontrolu nad sajtovima manastira Banjske i zvaničnim sajtom Eparhije, donedavno pod kontrolom Artemijevih ljudi i poznatim po radikalnim političkim saopštenjima. Tako je novi Adminsitrator istovremeno započeo i virtuelnu ofanzivu, svakodnevno objavljujući tekstove na engleskom i srpskom jeziku o novom životu eparhije, emotivne i živahne poruke vernicima, ali i stroga, gotovo preteća saopštenja za “grupice odmetnutih kaludjera”, “parasinagoge (slično paravojsci)”, “nepokorne prezvitere i crkveno nevaspitan narod”, “nadobudne duhovnike”, “psihološki zavedene vernike” i “novopečene veroučitelje”, “odmetnike u vansabornu i vancrkvenu parasinagogu”.
Misli na monahe iz raškog manastira Crna Reka, u blizini tromedje uže Srbije, severnog Kosova i Crne Gore i metohijskog manastira Sveti Arhangeli. Ovi monasi, zajedno sa desetinama najodanijih vernika nazivaju sebe duhovnim čedima vladike Artemija. Tako se na naslovnoj stranici zvanične Internet prezentacije crnorečkog manastira, nalaze tekstovi pisama ovog bratstva novom srpskom Patrijarhu protiv “nekanonskog razrešenja” upravljanja eparhijom Vladike Artemija, kao i pismo pomenutog ključnog čovega u aferi, Simeona Vilovskog, za jednog od vladika, u kom mu upućuje kritike za toleranciju “nasilja” iz manastira Visoki Dečani.
Oni odbijaju da prihvate odluku Sinoda o postavljanju vladike Atanasija za administratora, optužujući ga da je “umesto na glavna vrata u tor, ušao na neka druga”, zbog čega je “lopov i razbojnik”, i da se Vladika Artemije drži u kućnom pritvoru, naglašavajući gubitke na duhovnom planu i pretnju potpunog duhovnog kraha sa tragičnim posledicama. Kroz propovedi i sajtove okupljaju manje grupe vernih sledbenika.
Kormilo u crkvenoj zajednici ipak preuzima vladika Atanasije . U pažljivo pripremljenom programu njegovog najnovijeg fokusa na sever, simbolično, prvo uskršnje jutrro posle Nedelje služio je u zapaljenoj crkvi u južnoj Mitrovici sa lokalnim sveštenstvom, a potom je i posetio bolesnike u mitrovačkoj bolnici, čiji su ključni ljudi nedavno ustali u odbranu Vladike Artemija.
