(aranjuez1404 /Flickr)
Godišnje oko dvadeset miliona KM (oko deset miliona Eura) građani Bosne i Hercegovine izdvoje za rad političkih partija. Ovaj iznos ne uključuje plate i naknade izabranih ili imenovanih političkih zvaničnika na svim nivoima vlasti u BiH nego sumu koja se izdvaja za rad političkih stranaka i finansiranje predizborne kampanje. Revizorski i izvještaji nevladinog sektora pokazuju netransparentnost u trošenju budžetskog novca te brojna kršenja Zakona o finansiranju političkih partija u BiH
Oko 47 političkih stranaka najesen na Opštim izborima u Bosni i Hercegovini pokušat će uvjeriti birače da su upravo oni ti kojim trebaju građani dati svoje povjerenje. Predizborna kampanja ovog ljeta polahko počinje i stranke se bore da baš njihovi kandidati osvoje mjesta u skupštinama deset kantona u Federaciji BiH, Pralamentu Federacije BiH, Narodnoj skupštini Republike Srpske te predsjedničkim i potpredsjedničkim pozicijama na nivou Republike Srpske i Bosne i Hercegovine.
Svi veći gradovi u BiH će kao i obično biti izlijepljeni plakatima sa licima manje ili više poznatih političara sa kojih će građanima obećavati bolju, toliko željenu, evropsku budućnost.
Ono što je manje poznato građanima Bosne i Hercegovie je da upravo oni plaćaju većinom svaki plakat, radijsku reklamu ili televizijsku reklamu na kojim političari promovišu sebe i svoje programe.
Prema izvještaju Centralne izborne komisije BiH u 2009 godini,koja nije bila izborna godina, političke stranke za potrebe svog rada su dobile preko 19 miliona KM iz budžeta sa svih nivoa vlasti u državi.
Adis Arapović iz nevladine organizacije Centri civilnih inicijativa BiH, u razgovoru za Osservatorio Balcani e Cuacuso, smatra da je prvobitna namjera da se rad političkih stranaka finansira iz budžeta bila preventivne prirode, to je trebalo prema njegovom mišnjenju spriječiti uticaj različitih lobija ili pojedinaca koji bi kroz finansiranje političkih stranaka imali uticaj na njih,međutim to se nije dogodilo.
„Javna potrosnja nije proporcionalna efikasnosti rada izabranih zvaničnika a finansiranje rada politickih partija je dio tog problema a nikako dio rješenja. Građani i dalje percipiraju političke stranke kao jedne od najkorumpiranijih u državi. Dokle god je situacija ovakva kakva jeste političke stranke ne bi trebale da se finansiraju iz budžeta jer osnovno pitanje koje se postavlja je; na šta je potrošeno tih 19 miliona KM, kome su one podnije izvještaj o načinu na koji je taj novac potrošen.”
Oservatorio Balcani e Caucaso napravio je istraživanje o tome koliko političke prtije u Bosni i Hercegovini godišnje koštaju njene građane, koliko troše za predizbornu kampanju te koliko poštuju Zakon o finansiranju političkih partija.
Za potrebe analize izdvojili smo 3 najjače političke partije u BiH: Stranku demokratske akcije (SDA) sa većinom glasova iz reda bosnjačkog naroda, Savez nezavisnih socijaldemokrata-Milorad Dodik (SNSD) sa većinom glasova iz reda srpskog naroda te Hrvatsku demokratsku zajednicu (HDZ) sa većinom glasova iz reda hrvatskog naroda.
Također predmet analize su i neke od najvećih, trenutno, opozicionih stranaka kao što su Socijaldemokratska partija BiH, Hrvatska demokratska zajednica 1990 te Srpska demokratska stranka.
Stranka demokratske akcije (SDA)
Stranka demokratske akcije je na političkoj sceni BiH već dvadeset godina.Najveća je partija sa većinom glasova iz reda bošnjačkog naroda. Sudeći prema izvještajima o reviziji poslova, SDA ima najveći budžet od svih političkih partija u BiH. U revizorskom izvjestaju za 2008 godinu, budžet ove stranke iznosio je preko 5,3 miliona KM od toga preko 4,5 miliona su prihodi iz budžeta.
Za potrebe izborne kampanje za Opštinske izbore 2008. godine Stranka demokratske akcije je potrosila oko miliona konvertibilnih maraka. Centralna izborna komisija je također zabilježila da je ova stranka prekršila Zakona o finansiranju političkih prtija.
SDA je prekršila zakon u dijelovima koji nedozvoljavaju političkoj stranci da posjeduje kompanije koje se bave nečim drugim osim što je izdavaštvo i kultura. Također ova stranka je prekršila Zakon u dijelovima koji se tiču obezbjeđivanja računa za kupljenu robu i usluge, također stranka nije prijavila sve priloge od preko 100KM kao što je to bila dužna učiniti sukladno Zakonu. Također je prekršila Zakon u dijelovima koji se tiču podnošenja finansijskog izvještaja u kojem su jasno naglašene sve obaveze odnosno dugovanja koje stranka ima.
Savez nezavisnih socijaldemokrata- Milorad Dodik (SNSD)
Ova stranka postoji od 1996. godine. Dugo vremena u Republici Srpskoj predstavljala je opoziciju vladajućem SDS-u da bi od prošlih izbora 2006 godine predstavljala vladajuću većinu u ovom entitetu zastupajući radikalnije stavove od nacionalnih partija.
Savez nezavisnih socijaldemokrata u 2008 godini imao je budžet od oko 3,5 miliona KM. Od toga tri miliona KM su prihodi iz budžeta. Za predizbornu kampanju SNSD je potrošio oko 1,5 miliona KM čime je prekršio Zakon o finansiranju političkih stranaka i to u dijelu koji se odnosi na dozvoljena sredstva koja se mogu potrošiti u izbornoj kampanji, sukladno broju osvojenih glasova. Po ovom osnovu SNSD je potrošio više od pola miliona KM nego što mu je bilo dozvoljeno.
Također ova stranka je prekršila Zakon o finansiranju i u stavkama koje se tiču primanja priloga koji nisu dozvoljeni pomenutim Zakonom, bolje i urednije vođenje finansijskih izvještaja te bolje vođenje prihoda i razhoda stranke.
Hrvatska demokratska zajednica (HDZ)
Ova stranka je također jedna od najstariji stranaka na političkoj sceni BiH, postoji od 1990.godine. Hrvatska demokratska zajednica je u 2008 godini imala budžet od 2,5 miliona KM, većina ovih prihoda i to 1,7 miliona dolazi direktno iz budžeta. Za potrebe izborne kampanje u 2008. godini HDZ je potrošio oko pola miliona KM.
Međutim HDZ baš kao i većina stranaka prekršio je Zakon o finansiranju političkih stranaka i to u više stavki. HDZ je u 2008. godini prekršio Zakon u dijelovima koji se tiču posjedovanja kompanija koje se ne bave isključivo kulturnom ili izdavačkom djelatnošću, finansiranje iz izvora koji nisu dozvoljeni Zakonom te adekvatno i potpuno vođenje evidencije u poslovnim knjigama.
Socijaldemokratska partija BiH (SDP)
Socijaldemokratska partija BiH postoji od 1999. godine. Sudeći prema revizorskim izvještajima Centralne izborne komisije ni opozicione stranke u BiH ne služe kao dobar primjer poštivanja Zakona i skromnosti u trošenju budžetskih sredstava. SDP BiH je opoziciona stranka na većini nivoa vlasti u FBiH sa godišnjim budžetom od 4,2 miliona KM, od toga oko 3 miliona iz budžeta. Međutim ova stranka je ostvarila najviše prihode van budžetskih sredstava od oko 1,2 miliona KM i to mahom prihodi od imovine, preko pola miliona KM i prihodi od članarine preko 200 hiljada KM. Kada je u pitanju prihod od imovine u revizorskom izvještaju stoji da stranka iznajmljuje imovinu za koju nisu riješeni imovinskopravni odnosi te je nad većinom objekata država upisana kao vlasnih a SDP kao nasljednica nekadašnje komunističke partije ima pravo korištenja i u nekim slučajevima raspolaganja imovinom.
Za predizbornu kampanju SDP je potrošio oko 900 hiljada KM.
SDP je također prekršio Zakon jer je davao pod zakup prostorije koje nisu u vlasništvu stranke. Također zakon je prekršen i u dijelovima koji se tiču primanja priloga iz zabranjenih izvora kao i nepotpuno iskazivanje troškova kampanje.
Srpska demokratska stranka (SDS)
Srpska demokratska stranka je opoziciona stranka na većini nivoa vlasti u Republici Srpskoj i postoji također na političkoj sceni BiH od prvih višestranačkih izbora 1990. godine. Budžet ove stranke u 2008. godini je iznosio 2,1 milion KM. Većina ovog prihoda i to 1,7 miliona je iz budžeta.
U svrhu predizborne kampanje potrošeno je oko 600 hiljada KM. Kad je u pitanju poštivanje Zakona o finansiranju političkih partija ova stranka je također prekršila Zakon i to u više stavki.
Najveća kršenja su zabilježena u slučajevim izdavanja imovine koja nije u vlasništvu stranke, zatim primanje novčanih priloga iz nedozvoljenih izvora kao i bolje vođenje finansijske evidencije.
Hrvatska demokratska zajednica 1990. (HDZ 1990)
Ova stranka postoji od 2006. godine. Budžet ove hrvatske opozicione stranke u 2008. godini je iznosio oko 750 hiljada KM. Najveći dio od preko pola miliona KM čine prihodi iz budžeta.
Za potrebe predizborne kampanje ova stranka na lokalnim izborima 2008. godine je potrošila oko 288 hiljada KM.Ni ova stranka nije poštovala Zakon o finansiranju te je primala priloge koji su zabranjeni od strane Zakona.
Nedostatak transparentnosti
U junu ove godine Transparency International Bosne i Hercegovine (TIBiH) proveo je istraživanje o transparentnosti političkih partija. Na adrese deset najvećih političkih partija TI BiH je poslala zahtjev za pristup finansijskim izvještajima, odgovor u prvom krugu su poslale samo tri partije od deset kontaktiranih.
Također TIBiH je za potrebe pomenutog istraživanja uključila i građane, studente i novinare. Oko trideset osoba individualno je poslalo zahtjev za pristup informacijama iz finansijskih izvještaja stranaka. Niti jedna od četiri najveće partije u BiH nisu odgovorile građanima na zahtjev mada su sukladno Zakonu o slobodi pristupa informacijama obavezne to učiniti.
“Sve ovo ukazuje na to da političke partije u BiH još uvijek nisu spremne polagati građanima račune o svojim aktivnostima, iako su odgovorne ne samo prema svojim članovima i glasačima, već i prema svim građanima, imajući u vidu da većina njihovih prihoda dolazi iz budžeta na različitim nivoima u BiH. “ stoji u saopštenju TI BiH.
