Podgorica, Crna Gora © lakofilms/Shutterstock
Prošlo je više od šest godina otkako je Crna Gora započela pregovore o poglavlju 22 posvećenom regionalnoj politici. Uprkos preduzetim naporima, još uvijek postoje teškoće u usaglašavanju s evropskim standardima. Intervju
Mehanizmi funkcionisanja i prakse Evropske unije “za nas predstavljaju novi ekosistem”, primjećuje Irena Bošković tokom našeg razgovora. Irena je šefica odsjeka u Ministarstvu evropskih poslova Crne Gore i dobro je upoznata s koracima koje bi njezina zemlja trebalo da preduzme prije pristupanja Uniji.
Ono što su EU i njezine države članice izgradile tokom više od pedeset godina, buduće članice moraju usvojiti i u izvjesnoj mjeri provesti u djelo tokom pristupnih pregovora. Smatra se da pravna tekovina EU ima skoro 100.000 stranica čiji će se broj dalje povećavati uporedo s razvojem procesa odlučivanja unutar evropskih institucija.
Međuvladina konferencija za otvaranje pregovora o poglavlju 22 za Crnu Goru održana je u junu 2017. Šest godina kasnije pregovarački proces još uvijek je u toku. Konkretno, ovo poglavlje obuhvata regionalnu politiku i strukturne fondove, odnosno glavne investicione instrumente EU koji će omogućiti smanjivanje ekonomskih i socijalnih razlika između Crne Gore i država članica EU. Stoga je usklađivanje sa sadržajem ovog poglavlja od ključnog značaja za upravljanje kohezionim i strukturnim fondovima nakon pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji.
Ako ostavimo po strani tehničke detalje, glavni izazovi s kojima se trenutno suočavaju crnogorske institucije vezani su za administrativne sposobnosti javnih službenika na nacionalnom i lokalnom nivou, kao i za planiranje i realizovanje projekata koje finansira EU. O ovome smo razgovarali s Irenom Bošković.
Možete li nam za početak dati kratak pregled trenutne situacije po pitanju pregovora o poglavlju 22 pravne tekovine?
U novembru prošle godine Vlada je usvojila odluku o osnivanju pregovaračke radne grupe za poglavlje 22, čime su stvoreni uslovi za nastavak aktivnosti vezanih za sprovođenje Akcionog plana za ispunjavanje zahtjeva kohezione politike EU. U ovom kontekstu, nedavno je pokrenut novi projekat finansiran iz IPA fondova [Instrument pretpristupne pomoći] koji bi trebalo da olakša sljedeće korake u pregovorima u okviru ovog poglavlja.
U međuvremenu, radili smo na razvijanju ciljanih politika posvećenih smanjenju regionalnih neujednačenosti i promociji socijalne kohezije. Sredstva EU uložena su u nekoliko sektora, uključujući infrastrukture, obrazovanje i zaštitu životne sredine. Posebna pažnja posvećena je izgradnji institucionalnih kapaciteta za upravljanje strukturnim fondovima.
Upravljanje kohezionim fondovima nije lak zadatak. Kako ocjenjujete administrativne kapacitete Crne Gore?
Administrativni kapaciteti predstavljaju vrlo bitan segmet ovog posla, stoga ulažemo u dalje usavršavanje zaposlenih u našim IPA strukturama, kao i u zapošljavanje novog kvalifikovanog osoblja, u skladu s obavezama koje proističu iz programa IPA III. Međutim, nedostatak kvalifikovanog kadra i dalje je očigledan, posebno kod naručilaca, ali i u pojedinim odjelima ministarstava nadležnih za sprovođenje projekata.
Čini se da fluktuacija zaposlenih predstavlja problem za zemlje Zapadnog Balkana. Imate li politiku podsticaja kojom bi se mogao riješiti ovaj problem?
Nemamo politiku podsticaja za osoblje, ali postoji politika motivisanja javnih službenika koji se bave upravljanjem evropskim fondovima, a koji uz platu dobijaju mjesečni dodatak, u skladu s uredbom koju je Vlada usvojila 2018. godine.
Možete li nam navesti ostale izazove, pored kadrovskih kapaciteta, s kojima se suočavate u ovoj fazi pregovaračkog procesa?
Ključni izazov ostaje uspostava zakonodavnog okvira i institucionalnih struktura za upravljanje pretpristupnim fondovima. Pomenula bih takođe sektorski pristup, međusektorsku saradnju i strateško programiranje ovih fondova, koji za nas predstavljaju novi ekosistem. Još jedan izazov je sposobnost pravovremene pripreme kvalitetne dokumentacije, posebno kada je riječ o infrastrukturnim projektima.
Šta mi možete reći o pripremljenosti gradskih i lokalnih vlasti, s obzirom da je Crna Gora mala država?
Imamo odličnu saradnju sa Zajednicom opština Crne Gore, koja učestvuje u većini nadzornih odbora u okviru programa prekogranične i teritorijalne saradnje. Pojedine opštine su uložile u zapošljavanje novog stručnog osoblja, dok druge kasne po ovom pitanju. U sklopu jednog djela prethodno pomenutog projekta, koji se finansira iz programa IPA 2021, konkretno je predviđeno pružanje podrške opštinama i jačanje njihovih tehničkih kapaciteta.
Generalno, kako ocjenjujete apsorpciju EU fondova na nacionalnom nivou?
Ako posmatramo prethodno programsko razdoblje (2014 -2020), Crna Gora je značajno napredovala. Država je imala pristup sredstvima vrijednosti skoro 279 miliona evra, koja su bila usmjerena u šest sektora, uključujući demokratiju, vladavinu prava i životnu sredinu. Pomenula bih posebno naše aktivno učešće u programima prekogranične saradnje, s 288 uspješnih projekata koji su uključili desetine crnogorskih organizacija i institucija, kako na lokalnom tako i na državnom nivou. Od ovih projekata, 202 su realizovana u sklopu trilateralnih programa, dok su ostali bilateralnog karaktera. S druge strane, u sklopu Investicionog okvira za Zapadni Balkan (WBIF) – koji za nas, kao i za cijelu regiju, predstavlja važan instrument – odobreno je 49 projekata na 29 konkursa vezanih za tehničku podršku, ukupne vrijednosti gotovo 66,5 miliona evra.
Trenutno smo u fazi izrade dva višegodišnja operativna programa za period 2021 – 2027. Prvi je usmjeren na inicijative vezane za životnu sredinu i iznosi 50 miliona evra, dok se drugi, u vrijednosti 30 miliona evra, odnosi na obrazovanje i socijalnu politiku.
Ova publikacija nastala je u okviru projekta Programiranje kohezione politike EU: Program razmjene o poglavlju 22 u Srbiji i Crnoj Gori , koji se finansira iz Fonda CEI Evropske banke za obnovu i razvoj (EBRD). Fond CEI ni na koji način nije odgovoran za informacije i stavove iznesene u okviru projekta. Sadržaji su isključiva odgovornost OBC Transeuropa
