© corund/Shutterstoc
Uprkos pandemiji, na lokalnim izborima u Bosni i Hercegovini glasalo je 50 posto birača, a nezavisni posmatrači su zabilježili brojne neregularnosti
Kandidati opozicionih stranaka na lokalnim izborima održanim 15. novembra u Bosni i Hercegovini osvojili su načelničke pozicije u Sarajevu, Banjaluci, Bijeljini i drugim opštinama gdje su neke od vladajućih stranaka izgubile dugogodišnja važna uporišta.
Održavanje lokalnih izbora u BiH proteklo je uz brojne neregularnosti koje su prijavili nezavisni lokalni posmatrači, a bilo je pokušaja manipulacije izbornim listićima, nedopuštanja posmatranja izbora, kao i nemogućnosti glasanja za građane koji su pozitivni na novi korona virus ili su u izolaciji.
Predizborna kampanja u proteklih mjesec održana je u neuobičajenim okolnostima i s ograničenjima zbog pandemije COVID-19, a iako se odvijala većinom kroz medije i društvene mreže, obilježena je i kršenjima propisanih mjera budući da su održana i masovna okupljanja predvođena pojedinim strankama.
Preliminarni rezultati
Na lokalnim izborima u Bosni i Hercegovini je od 3.1 miliona birača svoje pravo glasa iskoristilo 50 posto građana koji su izglasali 120 načelnika i 22 gradonačelnika, 3.142 vijećnika u opštinskim vijećima odnosno skupštinama opština i gradova u dva entiteta i Distriktu Brčko.
Stranka demokratske akcije (SDA), vodeća dugogodišnja bošnjačka vladajuća stranka, izgubila je pozicije u sarajevskim opštinama Centar, Novo Sarajevo i Ilidža, a Savez nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), vodeća vladajuća stranka u Republici Srpskoj, izgubila je poziciju gradonačelnika Banjaluke, kao i Bijeljine, što su dva najveća grada u tom entitetu.
“Da se nešto u Sarajevu desilo kako ne treba, to jest. Imali smo jednu snažnu opoziciju ujedinjenu protiv nas“, izjavio je Bakir Izetbegović, predsjednik SDA, nakon prvih preliminarnih rezultata a, isprovociran novinarskim pitanjima, priznao je i da je gubitak u opštini Centar u Sarajevu “veliki poraz“ za tu stranku, ali i da neće kažnjavati niti smjenjivati ljude u stranci na lokalnom nivou. Podsjetio je i da je SDA osvojila načelničke pozicije u 30 opština u BiH.
Govoreći o izbornim rezultatima SNSD-a, predsjednik stranke Milorad Dodik je rekao da gubitak u Banjaluci ne treba da zasjeni ostale pobjede te stranke u Republici Srpskoj, a to su pozicije 41 gradonačelnika i načelnika. Ipak, najavio je da će preuzeti funkciju predsjednika Gradskog odbora stranke i najavio pripreme za naredne izbore.
“Ne odričemo se Igora Radojičića, ali očigledno ga se odrekla Banjaluka, što je na štetu Banjaluke. To je moje lično mišljenje”, kaže on. “Gdje je bila naša greška u Banjaluci, vidjećemo. Izgubili smo neke pozicije koje su me zabolile, ali dobili smo neke koje nas raduju. SNSD je pokazao rukovodeću ulogu u Republici Srpskoj”.
Gubitak dvije vodeće stranke u BiH na važnim pozicijama na lokalnom nivou javnost je u prvim reakcijama dočekala kao reakciju na nagomilano nezadovoljstvo kod građana.
“Banjaluka neće biti ni od jedne stranke, biće banjalučka. Ovom pobjedom je pobijedio čovjek”, rekao je Draško Stanivuković, novi gradonačelnik tog grada, mladi političar koji posljednjih godina djeluje u opoziciji vladajućem SNSD-u.
Predrag Kojović, predsjednik Naše stranke koja je dio Četvorke, koalicije stranaka koje su zajedno nastupile u Sarajevu i nekoliko drugih lokalnih zajednica u BiH, rekao je da je glasanje u nedjelju bilo više od lokalnih izbora.
“Ovo je bio referendum, barem ovdje u Sarajevu, u kakvoj zemlji, u kakvoj Bosni i Hercegovini hoćemo da živimo“, rekao je on i dodao kako smatra da su građani na izborima rekli da neće da žive u društvu koje pravi podjele po etničkim razlikama nego po ljudskim i profesionalnim kvalitetima.
Predsjednik jedne od članica Četvorke, stranke Narod i pravda, Elmedin Konaković, nakon proglašenja pobjede u sarajevskim opštinama, rekao je da su rezultati izbora pokazali kako se u Bosni i Hercegovini politikom može baviti na drugačiji način.
“Vrlo smo svjesni stanja u kojem se ovo društvo nalazi ali smo spremni na odgovornost koju smo preuzeli”, rekao je on.
Iako su SDA i SNSD i dalje osvojile najviše načelničkih pozicija, opozicione stranke se nadaju da na ovome mogu graditi šansu za šire promjene u budućnosti.
Brojne neregularnosti
Dok Centralna izborna komisija i dalje zbraja glasove i unosi podatke u online bazu otvorenu za javnost, očekuje se da će finalni potvrđeni rezultati moći biti proglašeni za nekoliko dana kada pristignu i svi glasovi poštom, onih građana koji glasaju iz dijaspore. Takvi glasovi većinom nisu presudni, ali bi mogli da naprave razliku u opštinama poput Srebrenice gdje je razlika između dva kandidata u nekoliko stotina glasova.
Tokom izbornog dana, osim stranačkih posmatrača, proces glasanja je pratilo i oko 2.600 aktivista okupljenih oko Koalicije “Pod lupom“, koji su zabilježili oko 200 kritičnih situacija ili težih kršenja izbornih pravila od čega su najčešće bile zabrane posmatranja, različite nepravilnosti pri glasanju i nedostatak izbornog materijala.
Aktivisti koalicije “Pod lupom“ i 85 organizacija civilnog društva i neformalnih grupa koji su posmatrali izbore većinom su imali nesmetan pristup biračkim mjestima, ali su u oko 60 biračkih mjesta imali probleme, najčešće u Doboju i Banjoj Luci. Na pojedinim biračkim mjestima prijavljeno je dopisivanje glasova, a zabilježeni su i slučajevi porodičnog glasanja. Ova organizacija je dobila i oko 100 prijava građana o izbornim nepravilnostima koje su se većinom odnosile na nemogućnost onih koji su u izolaciji ili su oboljeli od COVID-19 da ostvare pravo glasa.
Direktor projekta Koalicija “Pod lupom“, Dario Jovanović, objasnio je kako je većina testova, odnosno potvrda virusa kod oboljelih, ili rješenja o izolaciji izrečena usmeno, a da su dokumenti koji to potvrđuju kasnili u isporuci, što je rezultiralo time da hiljade građana nisu mogli glasati.
“U razvijenim demokratijama, oduzimanje jednog jedinog glasa nekome kome taj glas pripada smatralo bi se nedopustivim. Sistem je zakazao, država je zakazala, koordinacija nije postojala. Imali smo dovoljno vremena da se za ovo pripremimo. Neki su pokušali da urade nešto sa svoje strane ali očigledno ne dovoljno. Ovi građani bi trebali uložiti prigovore Centralnoj izbornoj komisiji i do kraja tražiti svoja prava, jer niko im ne može uskratiti prava zbog njihovog oboljenja ili mogućeg oboljenja“, rekao je Jovanović.
Teme tokom predizborne kampanje
Zbog zabrane okupljanja usljed pandemije COVID-19 predizborni skupovi, koji inače okupljaju hiljade građana i centralne su aktivnosti političkih stranaka, ove godine nisu održani, osim u nekoliko slučajeva koji su predstavljali kršenje propisanih mjera.
Kandidati za lokalne izbore su mnogo više pažnje posvetili prezentaciji svojih politika u online medijima i na društvenim mrežama. Iako se radilo o izborima za lokalni nivo vlasti, tačnije za opštinski i gradski nivo, retorika mnogih kandidata, pogotovo za načelnike, bila je tradicionalno oslonjena na ratnu tematiku što je i 25 godina nakon završetka rata nezaobilazna tema onima koji nastoje participirati u vlasti.
Lokalni izbori u Mostaru biće održani naknadno, 20. decembra, prvi put nakon 2008. godine.
